در اعتراضات سراسری جاری در ایران بیش از قبل شاهد حضور نیروهای وابسته به فرماندهی انتظامی (فراجا) بخصوص یگان های ویژه بودیم. در کنار این نیروها اعضای گردان های امنیتی امام علی که وابسته به نیروی مقاومت بسیج و در نهایت تحت فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران هستند عمده ترین نقش را در سرکوب معترضان غیرمسلح ایفا کردند.
علاوه بر تجهیزات متداول ضد شورش مانند گازهای اشک آور، اسپری های فلفل، شوکر برقی و باتوم، نیروهای سرکوبگر از ادوات دیگری نیز استفاده کردند که بعضا مرگ آور بودند.
سردار حسین اشتری، فرمانده فراجا در سخنان خود در نمازجمه 15 مهرماه 1401 با سلب مسئولیت از نیروهای تحت امر خود در قتل معترضان، معترضان، مدعی شده بود ” همکاران بنده در میدان سلاح ندارند و از شکاری و گلوله‌های پلاستیکی استفاده می‌شود.”
دادگستر، بانک اطلاعاتی ناقضان حقوق بشر در جمع بندی از این تحقیق، معتقد است ادعای عدم مسلح بودن نیروهای در صحنه به سلاح مرگبار پذیرفتنی نیست چون همانطور که اشاره شد نحوه استفاده از سلاح مهمتر از مشخصات فنی آن است بنابراین نیروهای سرکوب از سلاح ها به شکل مرگبار استفاده می کنند.
دادگستر بعنوان یکی از توابع مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با جمع آوری مستندات، بهره گیری از نظریات متخصصان سلاح و همینطور پزشکان صاحب نظر در مطلب پیش رو تلاش می کند خلاف واقع بودن اظهارات فرمانده فراجا را نمایان کند.
اسلحه پینت بال
اسلحه پینت بال که در بازار نیز قابل خرید و فروش است بعنوان یک سلاح برای بازی یا استفاده در باشگاه طراحی شده است. این اسلحه که عمدتا از جنس آلمینیوم است با انواع گازها از جمله گاز co2 – هوای فشره و یا نیتروژن عمل میکند.
کالیبر این سلاح 0.68 است، دارای برد تقریبی 45 متر است و در هر بار لود شدن میتواند تا 200 گلوله را در خود جای دهد و بصورت نیمه اتومات عمل کند.
اسلحه پینت بال در دسته بندی سلاح های مرگبار قرار نمی گیرد اما موارد متعددی گزارش در اختیار دادگستر قرار گرفته است که نشان می دهد نیروهایی که عمدتا بر اساس یونیفورم وابسته به فراجا هستند بصورت هدف گیری اعضای حساس مانند صورت معترضان از آن استفاده می کنند که در موارد باعث ایراد جراحت بخصوص در ناحیه چشم شده است. دادگستر استفاده خطرناک از سلاح را در تهران، مشهد، رشت، کرج و سنندج مستند کرده است.
سلاح ساچمه زنی
سلاح یا تفنگ ساچمه‌زنی یا یا شات‌گان نوعی تفنگ است که دارای لوله فاقد خان بوده و در هر نوبت تیراندازی تعداد زیادی ساچمه کوچک را بسوی هدف شلیک میکند. این گونه تفنگ معمولاً در شکار و ورزش و گاه در جنگ و برای نیروهای انتظامی بکار می‌رود. برد تفنگ ساچمه‌زنی معمولاً از ۱۰۰ متر تجاوز نمی‌کند. اغلب تفنگهای دولول در این گروه قرار می‌گیرند.
فشنگ تفنگ ساچمه‌زنی معمولاً پوکه مقوایی یا پلاستیک دارد و اندازه آن با عددی بیان می‌شود که گاه در فارسی، به قیاس از تفنگ گلوله‌زنی، کالیبر خوانده می‌شود
سلاچ ساچمه زن معمولا به شکل اسلحه کمرشکن یا کمری وجود دارد اما به نظر می آید تنها مورد استفاده آن در مواجه با معترضان از نوع کمرشکن یا لوله بلند است.
این سلاح بیشترین سلاحی است که بصورت سیستماتیک در مواجه با معترضان اخیر در شهرهای مختلف توسط نیروهای لباس شخصی یا یونیفورم پوش فراجا استفاده شده است.
بر اساس مستندات گردآوری شده دادگستر بیشترین فشنگ مورد استفاده در این سلاح ها در اعتراضات اخیر گلوله های 12 میلیمتری یا چارپاره بوده که معمولا 9 ساچمه را در خود جای می دهد و در صورت استفاده از فاصله کمتر از 40 متر می تواند مرگ آور باشد.
دادگستر بر اساس بررسی سند پزشکی قانونی و گفتگو با شاهدین مرگ محمد جواد زاهدی در شهر ساری را بر اساس استفاده نیروی فراجا از این نوع سلاح تشخیص داده است.
همینطور دادگستر دست کم با سه پزشک که مجروحان حوادث اخیر را درمان کرده اند گفتگو کرده است. بر اساس شهادت این پزشکان تعداد زیادی از معترضان که فقط سه پزشک مورد اشاره در شهرهای تهران و رشت و کرج بر اساس تجربه مستقیم خود بیش از 80 مورد گزارش کردند بوسیله اصابت ساچمه زخمی شده بودند.
بر اساس شهادت ها و مستندات تصویری قابل اعتماد اصابت ساچمه الزاما مربوط به پایین تنه معترضان نبوده بلکه به نقاط مختلف بدن از صورت تا بالا تنه وجود داشته است.
این مهم نشان می دهد برخلاف اظهارات مسئولین انتظامی نیروهای حاضر در صحنه بصورت بی ضابطه و بدون ملاحضه با شلیک کور به سمت معترضان از این سلاح که می تواند مرگ آور باشد استفاده کرده اند.
علاوه بر مهمات فاقد نام برند، دادگستر گلوله های استفاده شده ای را روئیت کرده که وابسته به شرکت مهام که یک زیرمجموعه وزات دفاع ایران است را مستند کرده است.
تفنگ های تهاجمی خودکار
دادگستر در گزارشات دریافتی خود از استفاده از سلاح های جنگی عمدتا با نام سه نوع سلاح روبرو شد.
- سلاح کلاشنیکف
- ژ3
- صیاد (اشتایر اچ‌اس ٫۵۰)
با توجه به اینکه در مورد استفاده از سلاح صیاد مستندات کافی حاصل نشد نتیجه گیری در مورد استفاده از این سلاح به گزارشات بعدی موکول می شود، در ادامه به موضوع استفاده از کلاشنیکف و ژ3 در اعتراضات اخیر پرداخته می شود.
کِلاشنیکُف (به‌طور خلاصه: کلاش) خانواده‌ای از تفنگهای تهاجمی با «آتش تحت اختیار» است. این سلاح که با فشنگ‌های کالیبر ۳۹×۷٫۶۲ تغذیه می‌شود با فشار غیرمستقیم گاز باروت مسلح شده و دارای برگه ناظم آتش سه وضعیتی است که سلاح را به ترتیب به سه حالت ضامن، رگبار و تک تیر درمی‌آورد.
برد مؤثر آن ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر و برد مفید آن ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ متر است. حداکثر برد آن ۲۰۰۰متر است. فشنگ این اسلحه جنگی ۳۹ میلی‌متر است.
سلاح دیگر در این رسته، هکلر و کخ ژ۳ نام دارد که یک تفنگ جنگی اتوماتیک است و در ایران اختصارا به نام ژ3 شناخته می شود، این سلاح دارای کالیبر 7.62 و گلوله های 51 میلی متری است، برد موثر این سلاح 400 تا 500 متر است، خشابهای آن بین 20 تا 100 ظرفیت دارد و حدود 550 گلوله در دقیقه قدرت آتش دارد.
هر چند دو سلاح بر خلاف اعتراضات قبلی کمتر مورد استفاده نیروی سرکوب قرار گرفته است، با اینحال در مواردی که مستند شده است از این سلاح ها از نوع کلاشنیکف در قتل عام جمعه سیاه زاهدان و سنندج استفاده شده است و همینطور از ژ3 در واقعه زاهدان استفاده شده است.
بر اساس نظر پزشکانی که دادگستر با آنان گفتگو کرده است اثر این سلاح را بر بدن برخی از قربانیان از جمله امید سارانی و متین قنبرزهی می توان دید.
همانطور که اشاره شد مرگ حدود 90 معترض بلوچ در واقعه جمعه سیاه زاهدان بارزترین سند استفاده از این سلاح ها در مقابل معترضان تلقی می شود.
دادگستر با توجه به گستردگی اعتراضات در 110 شهر و 70 دانشگاه نمیتواند استفاده از این سلاح ها را یک امر غالب درنظر بگیرد اما قطعا استفاده از آن را به عنوان سلاح مرگبار در مواجه با معترضان در حداقل دو شهر تایید می کند.
سلاح کمری
سلاح کمری انواع گسترده ای دارد اما بر اساس گفتگو دادگستر با متخصصان، نوع متداول آن که در اختیار نیروهای فراجا قرار دارد از نوع زیگ زاوئر آلمانی است که در ایران به نام زعاف شناخته می شود است.
این سلاح نیمه خودکار 9 میلی متری با فشار مستقیم گاز باروت مسلح و لوله آن با هوا خنک می‌شود.
این سلاح در فاصله های کوتاه کاربرد دارد و خشاب آن معمولا 8 تیر را در خود جای می دهد.
سلاح های دیگری مانند تپانچه و انواع گلاک یا برتا نیز در دستگاه های نظامی استفاده می شود که در اینجا به دلیل عدم روئیت کاربرد آنها محل بررسی نیست.
دادگستر با بررسی مستندات موجود میتواند تایید کند که این سلاح مرگبار با نشانه گیری مستقیم معترضان حداقل در چهار محل زاهدان، کرج، رشت و تهران مورد استفاده یونیفورم پوش های فراجا قرار گرفته است.
استفاده مستقیم از این سلاح در برد کوتاه قطعا مرگبار است، با اینحال نظر به گستردگی اعتراضات دادگستر سیستماتیک بودن استفاده از آن را تایید نمی کند اما قطعا در مواردی از آن علیه معترضان استفاده شده است.
چنانچه اطلاعات بیشتری در مورد سلاح و مهمان به کار رفته علیه معترضان دارید یا از هویت افرادی که از سلاح استفاده کرده اند آگاهید با این نهاد تماس بگیرید و به آن برای تکمیل گزارشات خود کمک کنید.
For media inquiries please contact HRA Senior Advocacy Coordinator Skylar Thompson at [email protected]